Son vaxtlar keçmiş Türküstan dövlətləri ərazisində siyasi baxımdan bir hərəkətlilik baş verir. Beləki, birincisi Qazaxıstanda baş verən hadisələr, ardınca Qırğızıstanda sərhəd problemlərnin baş verməsi. Buna sonuncu olaraq Özbəkistanın tərkibində olan Qaraqalpaqıstan Muxtar respublikasında baş verən aksiylarla davam etdi.
Baş verənləri daha yaxından izləsək görərik ki, Qarabağ müharibəsi sonrasında türk dövlətlərində Rusiyaya qarşı bir mübarizə başlayıb. Bundan başqa Türkiyə və Azərbaycanın regionda olan ölkələrlə daha da yaxından əlaqələr qurması, hər iki dövlət başçılarının həmin ölkələrə müntəzəm səfərləri hərəkətliliyi artıran amillərdəndir.
Poliqoloq Natiq Miri “QərbXəbər”ə açıqlamasında bildirib ki, Orta və Mərkəzi Asiya ölkələri geosiyasi rəqabət meydanına çevrilib: “Bu gün Postsovet məkanında olan əksəriyyət münaqişələr məhz separatizmlə bağlıdır. İstər Dnesteryanı, istər Ukraynada, istər Gürcüstanda və nəhayət Qarabağda bütün bunların hamısının yaradıcısı və prosesi idarə edəni məhz Rusiyadır. Növbəti hədəfdə Özbəkistandır. Hadisələr onu göstərir ki, bu Türk dövlətlərinin bütövlükdə Mərkəzi Asiya ölkələrinidə müəyyən təlatümlər gözləyə bilər. Qazaxıstanda, Özbəkistanda baş verən hadisələr bilavasitə bunu göstərir”.
Bundan başqa Natiq Miri Çinin Mərkəzi Asiya ölkələri üzərində olan təsirindən də danışıb: “Mərkəzi Asiyada iqtisadi və maliyyə cəhətdən çox ciddi təsir imkanları olan, qlobal gücə sahib Çini düşünün. Çünki bilirsiz ki, bu gün çox ciddi insvetsiya qoyan ən böyük ölkə məhz Çindir. Və buda Çinə imkan verir ki, həmin Mərkəzi Asiya ölkələrinə müəyyən mənəda təsir imkanlarına sahib olsun. Ən azından Qırğızıstına olunan təsir imkanlarını düşünün. Qırğızıstın bu gün demək olar ki, ümumi məhsulun böyük əksəriyyətini maddi cəhətdən Çinə borcludur. Bu borc bu gün qaytarıla bilmədiyi üçün Çin çox rahatlıqla geosiyasi və geoiqtisadi maraqlarını təmin edə bilir. Çünki Qırğızıstan üçün geriyə çəkilməyə imkan yoxdur”.
N.Miri çıxış yolunu Türk Birliyinin qurulmasında görür: “Bu vəziyyətdən çıxış üçün türk dövlətlərinin sığına biləcəyi ölkələr nə Qərb dünyası, nə Çin, nədə Rusiya deyil. Onların sığına biləcəyi yeganə birlik Türk birliyidir. Bu birlik getdikcə güclənərsə, Mərkəzi Asiyada digər güclər üçün çəkindirici, caydırıcı bir vəziyyət yaranacaq. Çünki ortada güclənmiş Türkiyə, Azərbaycan və bütövlükdə 300 milyona yaxın türk dünyasını görən istənilən bir güc ən azından bu dövlətlərdə təlatüm yaratmaq istəyərkən iki dəfə düşünmək məcburiyyətində qalacaqlar.”
Vüqar Mehtizadə
Qərb Xəbər
