Netanyahunun Azərbaycana səfərinin təxirə salması “Qəzza zolağında və Suriyada baş verən hadisələr, eləcə də siyasi proseslərin gərgin qrafiki və təhlükəsizlik tədbirləri” göstərilsə də, İsrail mediası “Türkiyənin hava məkanını bağlaması” üzərində dayanır və qeyd olunur: “Netanyahu Bakıya planlaşdırılan səfərini ofisinin dediyi kimi regional hadisələr və “sıx siyasi və təhlükəsizlik qrafiki” səbəbindən yox, Türkiyənin “Wing of Sion” dövlət təyyarəsinin hava məkanından keçməsinə icazə vermədiyi üçün təxirə salmağa məcbur olub. Bu, ilk hadisə deyil. Prezident İssak Hersoq COP-29 tədbirinə də Türkiyənin hava məkanından keçid icazəsi vermədiyi üçün gedə bilməmişdi”.
İsraildən Azərbaycana fərqli marşrutlar da mövcuddur və məsələnin birbaşa “Türkiyə marşrutu” ilə bağlı olmadığı aydın görünür. İsrail mediasının Türkiyə üzərinə fokuslanmasının iki mümkün səbəbi ola bilər.
1. Səfərin təxirə salınmasının İsrailin istəyi olmadığını göstərmək;
2. Türkiyəni əsas günahkar kimi təqdim etməklə Bakı-Ankara xəttində narazılıq yaratmaq cəhdi;
Netanyahunun Bakı səfərini təxirə salmasının rəsmi səbəbləri real vəziyyətə adekvatdır:
– İsrail ordusu Qəzzaya hücumu genişləndirmək məqsədilə ehtiyatda olan minlərlə hərbçiyə çağırış göndərib;
– Husilərin hücumundan sonra İsrailin hava məkanında təhlükəsizlik problemləri yaranıb;
Netanyahunun Bakı səfərini təxirə salması real vəziyyətə uyğun addım kimi görünür. Hərçənd, əsas səbəb kimi Ankara-Təl-Əviv xəttində qarşıdurmanın kəskinləşməsi ehtimalı daha çoxdur. İstisna deyil ki, Azərbaycan Netanyahu və Ərdoğanın Bakıda görüşünü təşkil etməklə İsrail-Türkiyə danışıqlarının ən yüksək səviyyədə davam etdirilməsi və anlaşmanın əldə olunması prosesini hazırlayırdı. Lakin İsrailin durziləri müdafiə etmək adı altında Suriyaya hava zərbələri endirməsi – paytaxt Şam ətrafı ilə yanaşı, Türkiyənin dəstəklədiyi hərbi qüvvələrin bazalarının vurulması (hətta türk F-16-ları ilə İsrail təyyarələrinin havada “xəbərdarlıq mesajı” göndərdiyi haqda məlumatlar var), Qəzzada baş verənlər müzakirə/anlaşma imkanlarını sual altına salır.
Burada Bakı-Təl-Əviv xəttində baş verənlər də nəzərə alınmalıdır. Netanyahunun 5 günlük planlaşdırılan səfərində Azərbaycanla mühüm anlaşmaların əldə olunacağı (İbrahim anlaşmasından belə bəhs olunur) gözlənilən idi. Mövcud şərtlərdə – İsrailin Azərbaycanın əsas müttəfiqi olan Türkiyə ilə qarşıdurma yaşadığı dövrdə belə bir anlaşmaların imzalanması müzakirə mövzusuna çevrilir. Mümkündür ki, səfərin təxirə salınmasında Bakı və Təl-Əvivin real vəziyyəti qiymətləndirməsi də rol oynayıb.
Bütün bunların fonunda hadisələrin mümkün inkişafı aktualdır: Türkiyə-İsrail qarşıdurmasının asanlıqla səngiyəcəyi çətin görünür, xüsusilə Suriyadakı mənzərə fonunda. Lakin Azərbaycan tərəflər arasında dialoqun bərpası istiqamətində səylərini davam etdirəcək və Bakıda yüksək səviyyədə təmasların baş tutacağı perspektivi hələ də sıradan çıxmayıb. Çünki Türkiyə-İsrail qarşıdurması ABŞ-ın da maraqlarına uyğun deyil və Vaşinqton nəticə əldə edilməsi üçün Bakının səylərinə dəstək verə bilər.
Asif Nərimanlı
