Azərbaycan milli mətbuatının əsası 147 il öncə – 1875-ci il iyulun 22-də dövrünün maarifçilik hərəkatının görkəmli nümayəndələrindən olan Həsən bəy Zərdabinin “Əkinçi” qəzetini nəşrə başlaması ilə qoyuldu. Mətbuat demokratiyanı dərinləşdirən, siyasi inkişafa təkan verən qüdrətli vasitədir. Bu gün əsas vəzifə onun geniş imkanlarından milli dövlət quruculuğunda, demokratik dəyərlərin bərqərar edilməsində, sivil vətəndaş cəmiyyətinin formalaşmasında, islahat uğrunda mübarizəyə səsləməli və səfərbər etməlidir. Bu gün Azərbaycan xalqı ictimai-mədəni tarixinin önəmli səhifələrindən birini – milli mətbuatın yaranmasının 147 illiyini ümumxalq bayramı kimi qeyd edir. 147 il əvvəl böyük maarifçi-publisist, ictimai xadim Həsən bəy Zərdabinin misilsiz səyləri ilə işıq üzü görmüş ilk milli qəzetimiz “Əkinçi” qəzeti olub. Bu qəzetin ilk nömrəsi 1875-ci il iyulun 22-də çapdan çıxmışdı. “Əkinçi” qəzetinin nəşri bütün Qafqazda əks-səda doğurmuşdu. 1875-1877-ci illər ərzində fəaliyyət göstərmiş qəzetin 56 nömrəsi işıq üzü görmüşdü. “Əkinçi” qəzeti xalqımızın milli oyanışında, milli birliyinin möhkəmlənməsində böyük rol oynamışdır.
XIX əsrin sonlarında “Ziya”, (1879), “Kəşkül” (1880),”Kasbii” (80-90-cı illər) qəzetləri nəşrə başlamışdı. XX əsrin əvvəllərində C. Məmmədquluzadə, Məhəmməd ağa Şahtaxtinski, Seyid Hüseyn sadiq, Ömər Faiq Nemanzadə, Üzeyir Hacıbəyov və başqaları yeni demokratik mətbuatın yaranması uğrunda mübarizə aparırdılar. Bu gərgin mübarizə öz nəticəsini verdi. “Şərqi-rus” (1903), “Həyat” (1905), “Açıq söz” (1915), “Azərbaycan ” (1918) kimi demokratik ruhlu, milli qayəli qəzetlər meydana çıxdı.
22 iyul Milli mətbuat günü ilə əlaqədar “Qərb Xəbər”ə medianın Azərbaycanda hazırkı vəziyyəti barədə media eksperti Zeynal Məmmədli danışıb.
Zeynam Məmmədlinin sözlərinə görə, Azbaycan mediyası bu gün çox geridədir:”1990-1998-ci illərdən sonra Azərbaycan mediası çox zəiflədi. Bunu reklam gəlirlərini müqaisə etdikdədə görə bilərik. Azərbaycan reklam bazarı pandemiya dövründə olmasına baxmayaraq 99 milyon manat artım edib. Bunun 18 milyonu media reklamının payına düşür. Müstəqil meia dedikdə onun maliyyə müstəqiliyi nəzərdə tutulur. Ümumiyyətlə media insanların inamını qazanmalıdır. Azərbaycan mediasının 1990-ci illərdəki inamı ilə hazırda olan inamlılığı müqaisə etsək görərik ki xeyli aşağı düşüb”.
Ekspert qeyd edib ki, media cəmiyyətdə inamlılığını təmin etmədikdə ucuz maqazin mediasına çevrilir:”QHT-lər ölür amma oları aradan qaldırmırlar bu isə bir növ ətrafa üfunət yayır. Sosial media qisminə gəlsək görə bilərik ki, sosial media artıq peşəkar mediani əvəzləyib. Bu çox qorxunc bir haldır. Qısa olaraq deyə bilərəm ki, sevinməli bir hal yoxdur. media müstəqil deil və əsir altındadır. Medianın cəmiyyətdə nüfuzu yoxdur”.
Əlavə olaraq Z.Məmmədli bildirib ki, hökumət məmurlarının da şüarlardan başqa jurnalistikaya münasibətində suvener bir münasibət bəsləyir:” Ümumiyyətlə, hazırda media cəmiyyət üçün maraqlı və faydalı məlumatların yayılmasında rolu yoxdur. Media işcilərinin əksəriyyəti bilmirlər ki, media cəmiyyət üçün məlumat hazırlamalıdır. Bu məlumatları hazırlamaq çox çətindir, bəlkə də ona görə bilmirlər. Bütün bu olanları nəzərə alsaq görərik ki, media özünə sayqılı deyil, media əlini hamıya açıb. Günümüzün reallıqlarından danışsaq, media oliqarxlara əl açaraq ev istəyir, hökumətdən pul istəyir və bu da media üçün düzgün olan hal deyil. Ümumiyyətlə hər bir media adamı bilməlidir ki, media cəmiyyətdən maliyyələşməlidir. Danılmaz faktlardır ki, hansı media daha çox auditoriya yiğirsa sahibkar da o mediyaya pul verib öz məhsulunu reklam etdirir”.
Ülviyyə Həsənli.
Qərb Xəbər.
